Hiện nay, sự công nhận về đa dạng về giới tính và xu hướng tình dục vẫn là vấn đề được xã hội quan tâm. Hiểu biết về các khái niệm cơ bản liên quan đến điều này như “giới tính sinh học”, “bản dạng giới”, “xu hướng tình dục” là bước đầu tiên cũng là bước quan trọng nhất để xoá mờ những định kiến còn tồn đọng và đồng cảm với những khó khăn của cộng đồng LGBTQ+ và
1. Giới tính sinh học (Biological sex)
Giới tính sinh học được xác định thông qua những đặc điểm giải phẫu như cơ quan sinh dục ngoài, cơ quan sinh dục trong. Ngoài ra, cũng có thể xác định một người là nam hay nữ bằng các đặc điểm về nội tiết tố sinh dục, nhiễm sắc thể giới tính.
Tuy vậy, giới tính sinh học không chỉ có 2 giới mà còn có liên giới tính (intersex). Liên giới tính là thuật ngữ chỉ những người ngay từ khi sinh ra đã có cơ quan sinh dục của cả nam và nữ (ví dụ có dương vật và buồng trứng) hoặc có cơ quan sinh dục đặc trưng của một giới nhưng nhiễm sắc thể giới tính của họ lại là của giới còn lại ví dụ có cơ quan sinh dục ngoài là nữ nhưng bộ nhiễm sắc thể giới tính lại là XY của nam).
2. Bản dạng giới (Gender identity)
Bản dạng giới là sự nhận thức chủ quan của một người về giới của bản thân họ. Nó đại diện cho những suy nghĩ bên trong về giới tính. Bản dạng giới của một người có thể đồng nhất hoặc không đồng nhất với giới tính sinh học và cách thể hiện giới (gender expression).
Cách thể hiện giới là cách thể hiện bản dạng giới của mình với những người xung quanh, bao gồm ngoại hình , giọng nói và hành vi bên ngoài như cách ăn mặc, trang điểm, kiểu tóc…
Trong xã hội, vai trò của mỗi giới có những tiêu chuẩn hình thành và đã trở thành định kiến từ rất lâu. Chẳng hạn nam giới luôn phải là phái mạnh và phải gánh vác các công việc đòi hỏi sức mạnh như bảo vệ lãnh thổ, xây nhà, săn bắn. Trong khi đó, nữ giới là phái yếu, phải nữ công gia chánh, phải ăn nói nhẹ nhàng, dịu dàng.
3. Xu hướng tính dục (Sexual orientation)
Xu hướng tính dục là một loại hấp dẫn về mặt tình cảm hoặc tình dục hoặc cả hai mặt này một cách lâu dài đối với những người khác thuộc giới tính khác (dị tính luyến ái), với người cùng giới (đồng tính luyến ái), với người thuộc cả hai giới (song tính luyến ái), hoặc không có đam mê tình dục với bất kỳ đối tượng nào (vô tính luyến ái).
Tính dục khác với tình dục, hành vi tình dục của một người có thể phản ánh xu hướng tính dục của họ nếu họ cảm thấy hấp dẫn lâu dài nhưng cũng có thể không. Trong khi đó, xu hướng tính dục bao gồm cả những cảm nhận và tình cảm cá nhân. Vì vậy, xu hướng tính dục bao gồm hai khái niệm nhỏ hơn là xu hướng tình dục và xu hướng tình cảm.
Đối với một người, hai sự hấp dẫn về tình dục và tình cảm này thường đi chung với nhau (ví dụ yêu nam và muốn quan hệ tình dục với nam). Tuy nhiên, việc một người có hai xu hướng tình dục và tình cảm khác nhau cũng là điều bình thường (ví dụ yêu nữ nhưng có ham muốn tình dục với cả nam và nữ). Do đó, trên thực tế ngoài 4 xu hướng tính dục trên còn có nhiều xu hướng tính dục khác nữa, thể hiện mối quan hệ đa dạng giữa xu hướng tình dục và xu hướng tình cảm.
4. Hệ nhị nguyên giới (Gender binary)
Từ trước đến nay, quan điểm xã hội về giới tính vẫn cho rằng: nếu không phải là nam thì chắc chắn là nữ. Điều này chính là biểu hiện của một hệ thống nhị nguyên giới đã tồn tại từ rất lâu trong xã hội.
Theo hình mẫu này, giới tính và tính dục sẽ được thừa nhận mặc định rằng có sự liên kết với giới tính được chỉ định sau khi sinh của một người. Ví dụ, khi một người sinh ra mang những đặc điểm giới tính của giống đực thì theo hình mẫu nhị nguyên cho rằng người này lớn lên sẽ trở nên nam tính theo quy chuẩn của xã hội về ngoại hình, đặc điểm tính cách hành vi, trong đó bao gồm sự hấp dẫn dị tính với những người nữ khác.
Tuy vậy, giới tính không chỉ tồn tại đơn thuần như vậy, giới tính giống như một đoạn thẳng mà 2 đầu đoạn thẳng được giới hạn bởi nam và nữ. Giới tính của bạn có thể nằm ở 2 đầu nam hoặc nữ hoặc có thể nằm ở một điểm bất kỳ trên đoạn thẳng đó. Nó có thể giữ nguyên nhưng cũng có thể thay đổi theo thời gian.
Nói tóm lại, giới tính là một chủ đề nhạy cảm, phức tạp. Dù bạn mới bắt đầu trên hành trình khám phá bản thân hay tìm hiểu về những định nghĩa khác nhau của bản dạng giới hay xu hướng tính dục, bạn phải hiểu rằng những gì làm nên con người bạn là sự tổng hợp của rất nhiều yếu tố. Không phải ép bản thân mình vào một định nghĩa nào cả, mà hãy chấp nhận sự khác biệt của chính mình. Nếu bạn vẫn còn băn khoăn, chưa nhận thức đầy đủ, có những tâm sự thầm kín cần người chia sẻ liên quan đến các vấn đề giới tính hãy đến gặp các chuyên gia tâm lý, các bác sỹ nam khoa ở các cơ sở y tế uy tín như bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Việt Đức … để được tham vấn chuyên khoa.
BS. Đồng Thế Uy | Bệnh Viện Phụ Sản Trung Ương
